Tridhjetë vjet mbasi Bashkimi Sovjetik u shpërbë, më 31 dhjetor 1991, ngjarjet në hapësirën e tij të mëparshme duket se po shkojnë në drejtimin e kundërt. Pavarësisht se fillimisht mbeti pasive ndërsa BRSS u nda në pesëmbëdhjetë shtete të pavarura, Moska kohët e fundit ka ndjekur në mënyrë të qëndrueshme një axhendë hegjemoniste, gjithnjë e më të guximshme dhe gjithnjë e më të suksesshme. Ajo provokoi armiqësi (veçanërisht Ukrainën) dhe shfrytëzoi dobësitë (si në Bjellorusi) duke çuar ndoshta në ri-aneksimin e plotë. “Konfliktet e ngrira” ekzistuese (Armenia kundër Azerbajxhanit, Moldavia/Transnistria dhe Gjeorgjia) mbetën të ngrira ose u bënë më të rënda. Iniciativat ekonomike dhe politike më pak të dukshme të Kremlinit janë duke u zhvilluar në të gjithë Azinë Qendrore dhe në Taxhikistan, baza më e madhe ushtarake e Moskës në ish-BRSS jashtë vetë Rusisë, forcat e saj kufitare nuk u larguan kurrë.

Se si dhe pse Perëndimi e gjykoi gabim atë që po krijohej brenda Rusisë pas rënies së BRSS, tashmë është debatuar fuqishëm. Pas një optimizmi të përhapur, por fatkeqësisht të gabuar të viteve 1990, se Rusia do të përqafonte institucionet dhe vlerat perëndimore, shpresat për një qeveri kushtetuese dhe përfaqësuese janë në tërheqje. Pavarësisht rënies së regjimeve komuniste të Evropës, komunizmi dhe mënyrat e tij vazhduan. Fituesit e Luftës së Ftohtë nuk mund të impononin asgjë të krahasueshme me denazifikimin e pas Luftës së Dytë Botërore, kështu që kujtimet, zakonet dhe metodat autoritare duruan edhe pa rimesimin e tyre të mëparshëm ideologjik. Të huajt kolektivisht nuk arritën të vlerësonin se ndjenjat thellësisht të thella ruse të revanshizmit dhe irredentizmit vazhduan nën sipërfaqe, duke kërkuar mundësi për ta bërë “periferinë e afërt” të Rusisë më shumë “periferi”. Historia nuk ka mbaruar, pavarësisht “dividendit të paqes” të gjakuar nga SHBA-ja dhe ushtritë e tjera të NATO-s.

Megjithatë, nuk mund të themi se nuk jemi vënë në dijeni. Vladimir Putin tha në vitin 2005, “shkatërrimi i Bashkimit Sovjetik ishte katastrofa më e madhe gjeopolitike e shekullit. Sa për popullin rus, ajo u bë një tragjedi e vërtetë. Dhjetëra miliona bashkëqytetarë dhe bashkatdhetarë tanë u gjendën përtej kufijve të territorit rus”. Vetëm ditë më parë, Putin e quajti ndarjen “një tragjedi për shumicën dërrmuese të qytetarëve të vendit. Në fund të fundit, çfarë është rënia e BRSS? Ky është kolapsi i Rusisë historike të quajtur Bashkimi Sovjetik”.

Perëndimi bëri dy gabime thelbësore në vitet që kur flamuri i ri rus u ngrit për herë të parë mbi Kremlin. Në një nxitim të kuptueshëm për t’i shtuar NATO-s shtete që largoheshin nga Pakti i Varshavës duke rifituar vendin e tyre të ligjshëm në Perëndim, Amerika, në veçanti, nuk arriti të përcaktojë kufirin se ku do të përfundonte zgjerimi. Dikush mund të debatojë se ku duhet të jetë kjo pikë fundore, por duke dështuar për ta përcaktuar atë në mënyrë eksplicite, krijuam një “zonë gri”, paqartësi që tani Rusia po e shfrytëzon. Sot, ne dhe kombet e zonës gri si Ukraina, po paguajmë çmimin.

Për më tepër, shumë evropianë besojnë se paqja relative e kontinentit pas vitit 1945 është për shkak të Bashkimit Evropian dhe jo NATO-s. “Kjo është ora e Evropës, jo ora e amerikanëve,” tha Ministri i Jashtëm i Luksemburgut Zhak Poos në 1991, ndërsa BE-ja drejtonte shpërbërjen katastrofike të Jugosllavisë dhe paqëndrueshmërinë e vazhdueshme të Ballkanit. Fiksimi intensiv i BE-së, si përqendrimi në integrimin “më të thellë” dhe jo “më të gjerë”, në mënyrë implicite uli shqetësimet e anëtarëve dhe aspirantëve tw rinj ‘europian’. Apoteoza e çuditshme e BE-së erdhi me fitimin e Çmimit Nobel për Paqen në vitin 2012. Por e gjithë kjo është fantazi. Europa u lidh së bashku për qëllime sigurie nga NATO. Ripranimi politik i Gjermanisë në Perëndim erdhi nëpërmjet NATO-s shumë kohë përpara se supershteti i BE-së t’i bënte përshtypje ndokujt veç teologëve dhe djemve të saj te altarit. Nuk ka pasur rimilitarizim, si pas Luftës së Parë Botërore, sepse nga viti 1945 e tutje, asnjë harabel nuk ka rënë në kompleksin ushtarako-industrial të Evropës të panjohur për NATO-n. BE-ja nuk e fitoi Luftën e Ftohtë dhe roli i saj joproporcional në trajtimin e Rusisë sot pengon vendosmërinë e Perëndimit.

Fatkeqësisht, planifikimi joadekuat i NATO-s për objektivat fundore dhe iluzionet e BE-së kanë penguar zhvillimin e një strategjie koherente kundër një Rusie të ringjallur. Kremlini nuk ka vuajtur një paaftësi të tillë dhe tani kërkon garanci të shumta sigurie nga NATO dhe Shtetet e Bashkuara, duke përqafuar jo vetëm Evropën Lindore, epiqendrën aktuale të krizës, por edhe republikat e Azisë Qendrore. Moska dëshiron një marrëveshje që NATO të mos pranojë Ukrainën ose vende të tjera joanëtare në aleancë; të mos vendosë “armë sulmuese” në vendet (anëtare të NATO-s ose jo) ngjitur me Rusinë; dhe të mos kryejë stërvitje ushtarake pranë kufijve të Rusisë mbi nivelet e brigadës. Kina ka mbështetur në thelb kërkesën e Rusisë.

Pavarësisht samitit virtual Putin-Biden dhe kërcënimeve për sanksione ekonomike nëse Rusia pushton Ukrainën, Kremlinit duket se nuk i bën përshtypje. Kjo nuk do të thotë se armiqësitë janë të afërta; Putini ka të ngjarë të bëjë një analizë të vazhdueshme, në kohë reale, kosto-përfitim për të vendosur se si mund t’ia hedhë dhe me çfarë kostoje. Kriza e sotme mbetet e paqëndrueshme dhe nuk ka gjasa të zbutet ndjeshëm në të ardhmen e parashikueshme. Përsëri, Putini po i tejkalon homologët e tij perëndimorë.

Pra, siç pyeti dikur Lenini, çfarë duhet bërë?

Përtej dyshimeve, NATO më në fund duhet të vendosë se cilat vende të zonës gri është e gatshme të pranojë dhe cilat jo. NATO duhet gjithashtu të ripohojë se të gjitha ish-republikat, në Azinë Qendrore (meqë Rusia i ka vendosur ato në diskutim) si dhe Evropë dhe Kaukaz, duhet të jenë të lira të marrin vendimet e tyre për aleancat që do zgjedhin. Ndërkohë që ata vendosin, NATO duhet t’i japë Rusisë një paralajmërim që të mos përzihet në zgjedhjen e tyre.

BE-ja duhet të merret seriozisht me kërcënimin e rinovuar të Rusisë, e cila, në fund të fundit, është në kufirin e tyre, jo të Amerikës. Nord Stream II duhet të anulohet, pa asnjë perspektivë ringjalljeje derisa Rusia të tërheqë trupat pas kufijve të saj, në mungesë të kërkesave specifike nga vendet e zonës gri. Anëtarët evropianë të NATO-s duhet të përmbushin angazhimet e tyre në Kardif për të shpenzuar 2 për qind të PBB-së për mbrojtjen deri në vitin 2024. Armatime shtesë të aleatëve duhet të futen menjëherë në Ukrainë dhe tek anëtarët e NATO-s aty pranë, siç ka sugjeruar Bill Schneider. Shtetet e Bashkuara dhe vendet e tjera të NATO-s duhet të rrisin rotacionin e trupave në Ukrainë për stërvitje dhe ushtrime të përbashkëta, jo për t’u përfshirë në luftime, por në mënyrë që gjeneralët rusë të mendojnë për karmën e urdhërimit për të pushtuar Ukrainën në afërsi të dislokimeve të reja të NATO-s. Ministrat perëndimorë të mbrojtjes dhe shefat e shtabeve duhet të mblidhen në Kiev, Kishinau, Tbilisi dhe madje edhe Minsk për konsultime.

NATO ka qenë aleanca më e fortë mbrojtëse në histori. As BRSS dhe as Rusia nuk kanë guxuar kurrë të përballen drejtpërdrejt me të, që do të thotë se aftësitë e saj parandaluese janë aq të testuara dhe të provuara sa mund ta imagjinonte dikush. Me këtë rekord dhe dobësitë e mëdha të brendshme të Rusisë në mendje, nuk është koha që Uashingtoni, e lëre më kryeqytetet e mëdha të Evropës, të kenë frikë të vendosin NATO-n në qendër dhe në avangardë.

Burimi: 19fortyfive.com

Ambasadori John R. Bolton shërbeu si këshilltar për sigurinë kombëtare nën Presidentin Donald J. Trump. Ai është autor i “Dhoma ku Ndodhi: Një Kujtim nga Shtëpia e Bardhë”.