Për vite me radhë, analistët kanë debatuar nëse Shtetet e Bashkuara kanë nxitur ndërhyrjet e presidentit rus Vladimir Putin në Ukrainë dhe në vendet e tjera fqinje apo nëse veprimet e Moskës ishin thjesht agresione të paprovokuara. Kjo bisedë është mbyllur përkohësisht nga tmerret e pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia. Një valë zemërimi popullor ka mbytur ata që kanë argumentuar prej kohësh se Shtetet e Bashkuara nuk kanë interesa jetike në rrezik në Ukrainë, se ajo është në sferën e interesit të Rusisë dhe se politikat e SHBA krijuan ndjenjat e pasigurisë që e kanë çuar Putinin në masa të skajshme. Ashtu si sulmi në Pearl Harbor ua mbulli gojën anti-intervencionistëve dhe mbylli debatin nëse Shtetet e Bashkuara duhet të kishin hyrë në Luftën e Dytë Botërore, pushtimi i Putinit ka pezulluar versionin e vitit 2022 të debatit të pambarim të amerikanëve mbi qëllimin e tyre në botë.

Kjo është për të ardhur keq. Megjithëse është e turpshme të fajësosh Shtetet e Bashkuara për sulmin çnjerëzor të Putinit ndaj Ukrainës, të këmbëngulësh se pushtimi ishte krejtësisht i paprovokuar është çorientuese. Ashtu si Pearl Harbor ishte pasojë e përpjekjeve të SHBA-së për të frenuar zgjerimin japonez në kontinentin aziatik, ashtu si sulmet e 11 shtatorit ishin pjesërisht një përgjigje ndaj pranisë dominuese të Shteteve të Bashkuara në Lindjen e Mesme pas Luftës së Parë të Gjirit, po ashtu edhe vendimet e rusëve kanë qenë një përgjigje ndaj zgjerimit të hegjemonisë pas Luftës së Ftohtë të Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj në Evropë. Vetëm Putini është fajtor për veprimet e tij, por pushtimi i Ukrainës po ndodh në një kontekst historik dhe gjeopolitik në të cilin Shtetet e Bashkuara kanë luajtur dhe ende luajnë rolin kryesor, dhe amerikanët duhet të përballen me këtë fakt.

Për kritikët e fuqisë amerikane, mënyra më e mirë për ta përballuar Shtetet e Bashkuara këtë, është që ajo të zvogëlojë pozicionin e saj në botë, të heqë dorë nga detyrimet jashtë shtetit që të tjerët duhet të trajtojnë dhe të shërbejë, më së shumti, si një balancues nga largë. Këta kritikë do t’i jepnin Kinës dhe Rusisë sferat e tyre rajonale të interesit në Azinë Lindore dhe Evropë dhe do ta përqendronin vëmendjen e Shteteve të Bashkuara në mbrojtjen e kufijve të saj dhe përmirësimin e mirëqenies së amerikanëve. Por ka një thelb jorealizmi në këtë recetë “realiste”: ai nuk pasqyron natyrën e vërtetë të fuqisë dhe ndikimit global që ka karakterizuar pjesën më të madhe të epokës së pas Luftës së Ftohtë dhe që ende qeveris sot botën. Shtetet e Bashkuara ishin tashmë e vetmja superfuqi e vërtetë globale gjatë Luftës së Ftohtë, me pasurinë dhe fuqinë e saj të pashembullt dhe aleancat e saj të gjera ndërkombëtare. Rënia e Bashkimit Sovjetik vetëm sa rriti hegjemoninë globale të SHBA-së – dhe jo sepse Uashingtoni ndërhyri me padurim për të mbushur vakumin e lënë nga dobësia e Moskës. Në vend të kësaj, kolapsi zgjeroi ndikimin e SHBA-së sepse kombinimi i fuqisë dhe besimeve demokratike të Shteteve të Bashkuara e bëri vendin tërheqës për ata që kërkonin siguri, prosperitet, liri dhe autonomi. Prandaj, Shtetet e Bashkuara janë një pengesë imponuese për një Rusi që kërkon të rifitojë ndikimin e saj të humbur.

Ajo që ka ndodhur në Evropën Lindore gjatë tre dekadave të fundit është një dëshmi e këtij realiteti. Uashingtoni nuk aspironte në mënyrë aktive të ishte fuqia dominuese e rajonit. Por në vitet pas Luftës së Ftohtë, vendet e sapoçliruara të Evropës Lindore, përfshirë Ukrainën, iu drejtuan Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj evropianë, sepse ata besonin se bashkimi me komunitetin transatlantik ishte çelësi i pavarësisë, demokracisë dhe pasurisë. Evropianët lindorë po kërkonin t’i shpëtonin dekadave – ose, në disa raste, shekujve – të imperializmit rus dhe sovjetik, dhe aleanca me Uashingtonin në një moment dobësie ruse u dha atyre një shans të çmuar për të pasur sukses. Edhe nëse Shtetet e Bashkuara do t’i kishin refuzuar kërkesat e tyre për t’u bashkuar me NATO-n dhe institucionet e tjera perëndimore, siç këmbëngulin kritikët se duhet të bënte, ish-satelitët sovjetikë do të kishin vazhduar t’i rezistonin përpjekjeve të Moskës për t’i kthyer ato në sferën e saj të interesit, duke kërkuar çfarëdo ndihme nga Perëndimin ata mund të merrnin. Dhe Putini do t’i kishte konsideruar ende Shtetet e Bashkuara si shkakun kryesor të kësaj sjelljeje anti-ruse, thjesht sepse vendi ishte mjaft i fortë për të tërhequr evropianët lindorë.

Të këmbëngulësh se pushtimi i Putinit ishte krejtësisht i paprovokuar është çorientuese.

Gjatë gjithë historisë së tyre, amerikanët kanë qenë të prirur të jenë të pavetëdijshëm për ndikimin e përditshëm që fuqia e SHBA-ve ka në pjesën tjetër të botës, miq dhe armiq njësoj. Ata përgjithësisht janë të befasuar kur e gjejnë veten në shënjestër të pakënaqësisë dhe të llojeve të sfidave të paraqitura nga Rusia e Putinit dhe nga Kina e Presidentit Xi Jinping. Amerikanët mund të zvogëlojnë ashpërsinë e këtyre sfidave duke përdorur ndikimin e SHBA-së në mënyrë më të qëndrueshme dhe efektive. Ata nuk arritën ta bënin këtë në vitet 1920 dhe 1930, duke lejuar që agresioni i Gjermanisë, Italisë dhe Japonisë të kalonte i pakontrolluar derisa rezultoi në një luftë botërore masive shkatërruese. Ata nuk arritën ta bënin këtë në vitet e fundit, duke e lejuar Putinin të kapte gjithnjë e më shumë toka derisa pushtoi të gjithë Ukrainën. Pas lëvizjes se fundit te Putinit, amerikanët mund të mësojnë leksionin e duhur. Por ata ende do të luftojnë për të kuptuar se si duhet të veprojë Uashingtoni në botë nëse nuk shqyrtojnë atë që ndodhi me Rusinë dhe kjo kërkon vazhdimin e debatit mbi ndikimin e fuqisë së SHBA-së.

Pra, në çfarë mënyre Shtetet e Bashkuara mund ta kenë provokuar Putinin? Një gjë duhet të jetë e qartë: nuk ishte duke kërcënuar sigurinë e Rusisë. Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, rusët objektivisht kanë gëzuar siguri më të madhe se në çdo kohë gjatëhistorisë së vonë. Rusia u pushtua tre herë gjatë dy shekujve të fundit, një herë nga Franca dhe dy herë nga Gjermania. Gjatë Luftës së Ftohtë, forcat sovjetike ishin gjithmonë të gatshme për të luftuar forcat e SHBA-së dhe NATO-s në Evropë. Megjithatë që nga fundi i Luftës së Ftohtë, Rusia ka gëzuar siguri të paprecedentë në krahët e saj perëndimore, edhe pse NATO ka marrë anëtarë të rinj në lindje të saj. Moska madje mirëpriti atë që ishte në shumë mënyra shtesa më e rëndësishme e aleancës: një Gjermani e ribashkuar. Kur Gjermania po ribashkohej në fund të Luftës së Ftohtë, udhëheqësi sovjetik Mikhail Gorbachev favorizoi ankorimin e saj në NATO. Siç i tha Sekretarit të Shtetit të SHBA-së, James Baker, ai besonte se garancia më e mirë e sigurisë sovjetike dhe ruse ishte një Gjermani “e përfshirë në strukturat evropiane”.

Udhëheqësit e vonë sovjetikë dhe të hershëm rusë sigurisht që nuk vepruan sikur të kishin frikë nga një sulm nga Perëndimi. Shpenzimet e mbrojtjes sovjetike dhe ruse ranë ndjeshëm në fund të viteve 1980 dhe në fund të viteve 1990, duke përfshirë 90 për qind midis viteve 1992 dhe 1996. Ushtria e Kuqe dikur e frikshme u shkurtua pothuajse në gjysmë, duke e lënë atë më të dobët në terma relativë sesa kishte qenë për pothuajse 400 vjet. Madje Gorbaçovi urdhëroi tërheqjen e forcave sovjetike nga Polonia dhe shtetet e tjera të Traktatit të Varshavës, kryesisht si një masë e kursimit të kostos. E gjithë kjo ishte pjesë e një strategjie më të madhe për të lehtësuar tensionet e Luftës së Ftohtë, në mënyrë që Moska të përqendrohej në reformën ekonomike në vend. Por as Gorbaçovi nuk do ta kishte kërkuar këtë festë nga gjeopolitika, po të kishte besuar se Shtetet e Bashkuara dhe Perëndimi do ta përfitonin.

Gjykimi i tij ishte i arsyeshëm. Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre nuk kishin asnjë interes për pavarësinë e republikave sovjetike, siç e bëri të qartë Presidenti i SHBA George H. W. Bush në fjalimin e tij të vitit 1991 në Kiev, në të cilin ai denoncoi “nacionalizmin vetëvrasës” të ukrainasve me mendje pavarësie (të cilët do të deklaronin pavarësinë tre javë më vonë). Në të vërtetë, për disa vite pas vitit 1989, politikat e SHBA-së synonin fillimisht të shpëtonin Gorbaçovin, më pas të shpëtonin Bashkimin Sovjetik dhe më pas të shpëtonin presidentin rus Boris Jelcin. Gjatë periudhës së tranzicionit nga Bashkimi Sovjetik i Gorbaçovit në Rusinë e Jelcinit – në kohën e dobësisë më të madhe ruse – administrata e Bushit dhe më pas administrata e Klintonit hezituan të zgjeronin NATO-n, pavarësisht thirrjeve gjithnjë e më urgjente të shteteve të ish-Traktatit të Varshavës. Administrata e Klintonit krijoi Partneritetin për Paqe, garancitë e paqarta të solidaritetit të të cilit nuk kishin një garanci sigurie për ish anëtarët e Paktit të Varshavës.

Është e lehtë të kuptohet pse Uashingtoni nuk ndjeu ndonjë detyrim të madh për ta çuar NATO-n drejt lindjes. Pak amerikanë në atë kohë e panë organizatën si një mburojë kundër ekspansionit rus, aq më pak si një mjet për të rrëzuar Rusinë. Nga këndvështrimi i SHBA-së, Rusia ishte tashmë një guaskë e vetvetes së saj të mëparshme. Pyetja ishte nëse NATO kishte ndonjë far misioni tani që kundërshtari i madh kundër të cilit ishte synuar ishte shembur – dhe duke pasur parasysh sa shpresëdhënëse ishin vitet 1990 për shumicën e amerikanëve dhe evropianëve perëndimorë. Mendohej se ishte një kohë konvergjence, kur si Kina ashtu edhe Rusia po lëviznin në mënyrë të pashmangshme drejt liberalizmit. Gjeoekonomia kishte zëvendësuar gjeopolitikën, shteti-komb ishte në të kapërcyer, bota ishte “e sheshtë”, shekulli njëzet e një do të drejtohej nga Bashkimi Evropian dhe idealet iluministe po përhapeshin në të gjithë planetin. Për NATO-n, “jashtë zonës ose jashtë biznesit” ishte mantra e ditës.

Por ndërsa Perëndimi shijonte fantazitë e tij dhe Rusia luftonte për t’u përshtatur me një botë të re, popullatat nervoze që shtriheshin në lindje të Gjermanisë – Baltët, polakët, rumunët dhe ukrainasit – e shihnin fundin e Luftës së Ftohtë si thjesht faza e fundit në luftën e tyre shekullore. Për ta, NATO nuk ishte e vjetëruar. Ata e panë atë që Shtetet e Bashkuara dhe Evropa Perëndimore e morën si të mirëqenë – garancinë e sigurisë kolektive të Nenit 5 – si çelësin për t’i shpëtuar një të kaluare të gjatë, të përgjakshme dhe shtypëse. Ashtu si francezët pas Luftës së Parë Botërore, të cilët kishin frikë nga dita kur një Gjermani e ringjallur do t’i kërcënonte përsëri, evropianët lindorë besonin se Rusia përfundimisht do të rifillonte zakonin e saj shekullor të imperializmit dhe do të kërkonte të rifitonte ndikimin e saj tradicional mbi fqinjësinë e tyre. Këto shtete donin të integroheshin në kapitalizmin e tregut të lirë të fqinjëve të tyre më të pasur, perëndimorë, dhe anëtarësimi në NATO dhe Bashkimin Evropian ishte për ta e vetmja rrugë për të dalë nga një e kaluar e zymtë dhe për në një të ardhme më të sigurt, më demokratike dhe më të begatë. Nuk ishte e çuditshme, pra, që kur Gorbachev dhe më pas Jelcini liruan frenat në fillim të viteve 1990, praktikisht çdo rrymë dhe së shpejti ish-anëtarët e Paktit të Varshavës dhe ish republikat sovjetike shfrytëzuan mundësinë për t’u shkëputur nga e kaluara dhe për ta zhvendosur besnikërinë nga Moska tek Perëndimi transatlantik.

Por megjithëse ky ndryshim masiv kishte pak të bënte me politikat e SHBA-së, ai kishte të bënte shumë me realitetin e hegjemonisë së Shteteve të Bashkuara pas Luftës së Ftohtë. Shumë amerikanë priren të barazojnë hegjemoninë me imperializmin, por të dyja janë të ndryshme. Imperializmi është një përpjekje aktive e një shteti për të vendosur të tjerët në sferën e tij, ndërsa hegjemonia është më shumë kusht sesa qëllim. Një vend i fuqishëm ushtarakisht, ekonomikisht dhe kulturalisht ushtron ndikim mbi shtetet e tjera thjesht nga prania e tij, ashtu si një trup më i madh në hapësirë ​​ndikon në sjelljen e trupave më të vegjël nëpërmjet tërheqjes së tij gravitacionale. Edhe nëse Shtetet e Bashkuara nuk po zgjeronin në mënyrë agresive ndikimin e tyre në Evropë, dhe sigurisht jo përmes ushtrisë së saj, rënia e fuqisë sovjetike rriti forcën tërheqëse të Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj demokratikë. Prosperiteti, liria dhe fuqia e tyre për të mbrojtur ish-satelitët sovjetikë, kur kombinohen me paaftësinë e Moskës për të siguruar ndonjërën prej tyre, ndryshoi në mënyrë dramatike ekuilibrin në Evropë në favor të liberalizmit perëndimor dhe në dëm të autokracisë ruse. Rritja e ndikimit të SHBA-së dhe përhapja e liberalizmit ishin më pak një objektiv i politikës së Shteteve të Bashkuara sesa pasoja natyrore e atij ndryshimi.

Udhëheqësit rusë mund të ishin përshtatur me këtë realitet të ri. Fuqitë e tjera të mëdha ishin përshtatur me ndryshime të ngjashme. Britanikët dikur kishin qenë zotër të deteve, zotërues të një perandorie të madhe globale dhe qendra e botës financiare. Pastaj i humbën të gjitha. Por, megjithëse disa u poshtëruan nga zëvendësimi me Shtetet e Bashkuara, britanikët shpejt u përshtatën me vendin e tyre të ri nën këtë qiell. Francezët gjithashtu humbën një perandori të madhe dhe Gjermania dhe Japonia, të mundur në luftë, humbën gjithçka, përveç talentit të tyre për të prodhuar pasuri. Por ata të gjithë bënë përshtatjen dhe ishin ndoshta më mirë kështu.

Sigurisht që kishte rusë në vitet 1990 – ministri i Jashtëm i Jelcinit, Andrei Kozyrev, për shembull – të cilët mendonin se Rusia duhet të merrte një vendim të ngjashëm. Ata dëshironin të integronin Rusinë në Perëndimin liberal edhe në kurriz të ambicieve tradicionale gjeopolitike. Por kjo nuk ishte pikëpamja që mbizotëroi përfundimisht në Rusi. Ndryshe nga Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe deri diku Japonia, Rusia nuk kishte një histori të gjatë marrëdhëniesh miqësore dhe bashkëpunimi strategjik me Shtetet e Bashkuara – përkundrazi. Ndryshe nga Gjermania dhe Japonia, Rusia nuk u mund ushtarakisht, nuk u pushtua dhe nuk u reformua në këtë proces. Dhe ndryshe nga Gjermania, e cila e dinte gjithmonë se fuqia e saj ekonomike ishte e papërmbajtshme dhe se në rendin e pas Luftës së Dytë Botërore ajo të paktën mund të bëhej e begatë, Rusia kurrë nuk besonte realisht se mund të bëhej një fuqi e suksesshme ekonomike. Elitat e saj mendonin se pasoja më e mundshme e integrimit do të ishte zbritja e Rusisë, në rastin më të mirë, në një fuqi të rangut të dytë. Rusia do të ishte në paqe dhe do të kishte ende një shans për të prosperuar. Por nuk do të përcaktonte më fatin e Evropës dhe botës.

LUFTË OSE PAQE

Në vjeshtën e vitit 1940, ministri i Jashtëm i Japonisë, Yosuke Matsuoka, parashtroi situatën e errët të vendit të tij në një takim me zyrtarë të tjerë të lartë. Japonia mund të kërkojë një kthim në marrëdhëniet e bashkëpunimit me Shtetet e Bashkuara dhe Mbretërinë e Bashkuar, vuri në dukje ai, por vetëm në zbatim të kushteve e këtyre vendeve. Kjo nënkuptonte kthimin në “Japoninë e vogël”, siç tha ministri i luftës (dhe kryeministri i ardhshëm), gjenerali Hideki Tojo. Udhëheqësve japonezë në atë kohë, kjo u dukej e patolerueshme, aq sa rrezikuan një luftë që shumica prej tyre besonin se kishin gjasa ta humbnin. Vitet e ardhshme do të vërtetonin jo vetëm se shkuarja në luftë ishte një gabim, por se japonezët me të vërtetë do t’i kishin shërbyer më mirë interesave të tyre thjesht duke u integruar në rendin liberal që në fillim, siç bënë me mjaft sukses pas luftës.

Rusia e Putinit ka bërë pothuajse të njëjtën zgjedhje si Japonia perandorake, Gjermania e Kaiser Wilhelm II dhe shumë fuqi të tjera të pakënaqura gjatë historisë, dhe me gjasë me të njëjtin fund – humbjen eventuale. Por zgjedhja e Putinit nuk duhet të ketë qenë e papritur. Protestat e vullnetit të mirë të Uashingtonit, miliarda dollarët që derdhi në ekonominë ruse, kujdesi që iu desh në vitet e hershme të pas Luftës së Ftohtë për të shmangur vallëzimin mbi varrin e Bashkimit Sovjetik – e gjithë kjo nuk pati asnjë efekt, sepse ajo që donte Putini nuk mund të jepej nga Shtetet e Bashkuara. Ai u përpoq të kthente një disfatë që nuk mund të rikthehej pa forcë të dhunshme, por atij i mungonin mjetet për të zhvilluar një luftë të suksesshme. Ai donte të rivendoste një sferë ruse të interesit në Evropën Qendrore dhe Lindore, të cilën Moska e kishte humbur fuqinë për ta mbajtur.

Problemi për Putinin – dhe për ata në Perëndim që duan t’i lënë Kinës dhe Rusisë sferat e tyre tradicionale të interesit – është se sfera të tilla nuk i janë dhënë një fuqie të madhe nga fuqi të tjera të mëdha; ato nuk janë të trashëguara, as nuk janë krijuar nga gjeografia, historia apo “tradita”. Ato fitohen nga fuqia ekonomike, politike dhe ushtarake. Ato vijnë dhe shkojnë ndërsa shpërndarja e pushtetit në sistemin ndërkombëtar luhatet. Sfera e interesit të Mbretërisë së Bashkuar dikur mbulonte pjesën më të madhe të globit, dhe Franca dikur gëzonte sfera interesi në Azinë Juglindore dhe në pjesën më të madhe të Afrikës dhe Lindjes së Mesme. Të dyja i humbën, pjesërisht për shkak të një ndryshimi të pafavorshëm të fuqisë në fillim të shekullit të njëzetë, pjesërisht sepse nënshtetasit e tyre perandorakë u rebeluan, dhe pjesërisht sepse ata shkëmbyen me dëshirë sferat e tyre të interesit për një paqe të qëndrueshme dhe të begatë të dominuar nga SHBA. Sfera e interesit të Gjermanisë dikur shtrihej shumë në lindje. Para Luftës së Parë Botërore, disa gjermanë parashikuan një Mitteleuropa të gjerë ekonomike, ku njerëzit e Evropës Qendrore dhe Lindore do të siguronin fuqinë punëtore, burimet dhe tregjet për industrinë gjermane. Por kjo sferë gjermane e interesit u mbivendos me sferën e interesit të Rusisë në Evropën Juglindore, ku popullatat sllave shikonin nga Moska për mbrojtje kundër ekspansionit Teutonik. Këto sfera të kontestuara ndihmuan në prodhimin e të dy luftërave botërore, ashtu si sferat e kontestuara në Azinë Lindore kishin ndihmuar në përplasjen e Japonisë dhe Rusisë në vitin 1904.

Rusët mund të besojnë se kanë një pretendim natyror, gjeografik dhe historik për një sferë interesi në Evropën Lindore, sepse ata e kishin atë gjatë pjesës më të madhe të katër shekujve të fundit. Dhe shumë kinezë ndjejnë të njëjtën mënyrë për Azinë Lindore, të cilën dikur e dominonin. Por edhe amerikanët mësuan se të pretendosh një sferë interesi është ndryshe nga të kesh një të tillë. Për shekullin e parë të ekzistencës së Shteteve të Bashkuara, Doktrina Monroe ishte një pohim i thjeshtë – sa i zbrazët aq edhe pretencioze. Vetëm nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë, kur vendi ishte në gjendje të zbatonte pretendimin e tij, fuqitë e tjera të mëdha u detyruan pa dëshirë ta pranonin atë. Pas Luftës së Ftohtë, Putini dhe rusë të tjerë mund të kenë dashur që Perëndimi t’i jepte Moskës një sferë interesi në Evropë, por një sferë e tillë thjesht nuk pasqyronte ekuilibrin e vërtetë të fuqisë pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Kina mund të pretendojë se “vija me nëntë viza” – që përfshin pjesën më të madhe të Detit të Kinës Jugore – shënjon sferën e saj të interesit, por derisa Pekini ta imponojë atë, fuqitë e tjera nuk ka gjasa të pranojnë.

Megjithatë, disa analistë perëndimorë argumentuan kur mbaroi Lufta e Ftohtë, dhe vazhdojnë të argumentojnë tani, se Uashingtoni dhe Evropa Perëndimore duhet të ishin dorëzuar ndaj kërkesës së Rusisë. Por nëse Moska nuk mund të impononte një sferë, atëherë mbi çfarë baze duhet të lëshonte Perëndimi? Paanësi? Drejtësi? Sferat e interesit nuk kanë të bëjnë me drejtësinë, edhe nëse do të kishin, detyrimi i polakëve dhe evropianëve të tjerë lindorë në nënshtrim ndaj Moskës do të kishte qenë një drejtësi e dyshimtë. Ata e dinin se si ishte të ishe nën ndikimin e Moskës – humbja e pavarësisë, imponimi i sundimtarëve të gatshëm për të marrë drejtim nga Kremlini, shuarja e lirive individuale. E vetmja mënyrë që ata do të kishin pranuar një kthim në sferën e Rusisë ishte nëse do të detyroheshin nga një kombinim i presionit rus dhe indiferencës së qëllimshme të Perëndimit.

Në fakt, edhe nëse Shtetet e Bashkuara do të kishin vënë veton ndaj pranimit të Polonisë dhe të tjerëve në NATO, siç sugjeruan disa në atë kohë që duhej të bënte, baltët, çekët, hungarezët dhe polakët do të kishin bërë gjithçka që mundeshin për t’u integruar në komunitetin transatlantik në çdo mënyrë tjetër të mundshme. Ata do të kishin punuar për t’u bashkuar me ekonominë globale, për të hyrë në institucione të tjera ndërkombëtare të dominuara nga perëndimi dhe për të fituar çfarëdo angazhimi që mundën për sigurinë e tyre – akte që pothuajse me siguri do të kishin antagonizuar akoma Moskën. Sapo Putini filloi të merrte copëza nga Ukraina (nuk do të kishte asnjë mënyrë që ai ta kthente Rusinë në statusin e mëparshëm të fuqisë së madhe pa kontrolluar Ukrainën), polakët dhe të tjerët do të kishin ardhur duke u përplasur në derën e NATO-s. Duket e pamundur që Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre të kishin vazhduar të thonë jo.

Problemi i Rusisë në fund të fundit nuk ishte vetëm çështje e dobësisë ushtarake. Problemi i saj ishte dhe mbetet dobësia e saj në të gjitha format përkatëse të fuqisë, duke përfshirë fuqinë e tërheqjes. Të paktën gjatë Luftës së Ftohtë, një Bashkimi Sovjetik komunist mund të pretendonte se ofronte rrugën drejt parajsës në tokë. Megjithatë, më pas, Moska nuk mund të ofronte as ideologji, as siguri, as prosperitet, as pavarësi për fqinjët e saj. Ajo mund të ofronte vetëm nacionalizëm dhe ambicie ruse, dhe evropianët lindorë kuptohet që nuk kishin asnjë interes të sakrifikonin veten në atë altar. Nëse do të kishte ndonjë zgjidhje tjetër, fqinjët e Rusisë ishin të detyruar ta kapnin. Dhe kishte: Shtetet e Bashkuara dhe aleanca e tyre e fortë, thjesht duke ekzistuar, thjesht duke qenë të pasura, të fuqishme dhe demokratike, ofruan një zgjedhje vërtet të mirë.

Putini mund të dëshirojë t’i shohë Shtetet e Bashkuara pas të gjitha problemeve të tij dhe ai ka të drejtë që fuqia tërheqëse e vendit ua mbylli derën disa ambicieve të tij. Por burimet e vërteta të problemeve të tij janë kufizimet e vetë Rusisë dhe zgjedhjet që ai ka bërë për të mos pranuar pasojat e një lufte për fuqi që Moska e humbi në mënyrë legjitime. Rusia e pas Luftës së Ftohtë, si Gjermania e Vajmarit, nuk pësoi kurrë një disfatë dhe pushtim aktual ushtarak, një përvojë që mund të kishte prodhuar një transformim të llojit që ndodhi në Gjermaninë dhe Japoninë e pas Luftës së Dytë Botërore. Ashtu si Republika e Vajmarit, Rusia ishte e ndjeshme ndaj “mitit të saj të thikës pas shpine” rreth mënyrës sesi liderët rusë supozohet se e tradhtuan vendin ndaj Perëndimit. Por ndonëse rusët mund të fajësojnë në të gjitha drejtimet – nga Gorbaçovi, te Jelcini dhe te Uashingtoni – fakti është se Rusia nuk gëzonte as pasurinë dhe fuqinë dhe as avantazhet gjeografike të Shteteve të Bashkuara, dhe për këtë arsye nuk ishte e përshtatshme të ishte një superfuqi globale. Përpjekjet e Moskës për të mbajtur atë pozicion përfundimisht falimentuan sistemin e saj financiarisht dhe ideologjikisht – siç mund të ndodhë përsëri.

HERËT APO VONË

Vëzhguesit thoshin se Putini luajti ‘dorë e keqe’ të kartave me mjeshtëri. Është e vërtetë se ai i lexoi saktë Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj për shumë vite, duke shtyrë përpara aq sa për të arritur qëllime të kufizuara pa shkaktuar një reagim të rrezikshëm nga Perëndimi, deri në pushtimin e fundit. Por edhe kështu, ai kishte ndihmë nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj, të cilët luajtën keq. Uashingtoni dhe Evropa nuk reaguan ndërsa Putini rriti aftësitë ushtarake ruse, dhe ata bënë pak ndërsa ai provoi dhe testoi vendosmërinë perëndimore, fillimisht në Gjeorgji në 2008 dhe më pas në Ukrainë në 2014. Ata nuk vepruan kur Putini konsolidoi pozicionin e Rusisë në Bjellorusi ose kur ai krijoi një prani të fuqishme ruse në Siri, nga e cila armët e tij mund të arrinin në krahun juglindor të NATO-s. Dhe nëse “operacioni i tij special ushtarak” në Ukrainë do të kishte shkuar siç ishte planifikuar, me vendin të nënshtruar brenda pak ditësh, do të kishte qenë një grusht shteti triumfues, fundi i fazës së parë të rikthimit të Rusisë dhe fillimi i së dytës. Në vend që ta kritikonte për marrëzinë e tij çnjerëzore, bota do të fliste përsëri për “inteligjencën” e Putinit dhe “gjenialitetin” e tij.

Fatmirësisht, kjo nuk qe e thënë të ndodhte. Por tani që Putini ka bërë gabimet e tij, pyetja është nëse Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të bëjnë gabimet e veta apo nëse amerikanët do të mësojnë, edhe një herë, se është më mirë të përmbahen herët autokracitë agresive, para se të kenë krijuar momentumin dhe çmimi i ndalimit të tyre rritet. Sfida e paraqitur nga Rusia nuk është as e pazakontë dhe as irracionale. Ngritja dhe rënia e kombeve është tipari i marrëdhënieve ndërkombëtare. Trajektoret kombëtare ndryshojnë nga luftërat dhe krijimi i strukturave të reja të fuqisë, nga ndryshimet në ekonominë globale që pasurojnë disa dhe varfërojnë të tjerët, dhe nga besimet dhe ideologjitë që i bëjnë njerëzit të preferojnë një fuqi mbi një tjetër. Nëse ka ndonjë faj për t’u hedhur mbi Shtetet e Bashkuara për atë që po ndodh në Ukrainë, nuk është se Uashingtoni e zgjeroi qëllimisht ndikimin e tij në Evropën Lindore. Është se Uashingtoni nuk arriti të shihte që ndikimi i tij tashmë ishte rritur dhe të parashikonte që aktorët e pakënaqur me rendin liberal do të kërkonin ta përmbysnin atë.

Për më shumë se 70 vjet që nga Lufta e Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara kanë punuar në mënyrë aktive për të mbajtur larg revizionistët. Por shumë amerikanë shpresonin se me përfundimin e Luftës së Ftohtë, kjo detyrë do të përfundonte dhe se vendi i tyre mund të bëhej një komb “normal” me interesa normale – që do të thoshte, të kufizuara – globale. Por hegjemoni global nuk mund të zbresë nga skena, aq sa do të dëshironte. Ajo veçanërisht nuk mund të tërhiqet kur ka ende fuqi të mëdha që, për shkak të historisë dhe perceptimit për veten, nuk mund të heqin dorë nga ambiciet e vjetra gjeopolitike – veçse nëse amerikanët janë të përgatitur të jetojnë në një botë të formësuar dhe të përcaktuar prej këtyre ambicieve, siç ndodhi në vitet 1930.

Amerikanët janë pjesë e një lufte të pambarim për fuqi, pavarësisht nëse duan apo jo.

Shtetet e Bashkuara do t’i shërbenin më mirë vetes nëse do të njihnin pozicionin e tyre në botë dhe interesin e tyre të vërtetë për ruajtjen e rendit botëror liberal. Në rastin e Rusisë, kjo do të nënkuptonte të bënte gjithçka që është e mundur për ta integruar atë në rendin liberal politikisht dhe ekonomikisht, duke e penguar atë nga përpjekjet për të rikrijuar dominimin e saj rajonal me mjete ushtarake. Angazhimi për të mbrojtur aleatët e NATO-s nuk kishte për qëllim kurrë të përjashtonte ndihmën për të tjerët që do të gjendeshin të sulmuar në Evropë, siç bënë Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj në rastin e Ballkanit në vitet 1990, dhe Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj mund t’i kishin rezistuar përpjekjeve ushtarake të Rusisë për të kontrolluar ose kapur territor nga Gjeorgjia dhe Ukraina. Imagjinoni sikur Shtetet e Bashkuara dhe bota demokratike të ishin përgjigjur në vitin 2008 ose 2014 siç i janë përgjigjur përdorimit të fundit të forcës nga Rusia, kur ushtria e Putinit ishte edhe më e dobët se sa ka treguar se është tani, edhe pse vazhdonin të shtrinin dorën në rast Moska donte ta kapte atë. Shtetet e Bashkuara duhet të ndjekin të njëjtën politikë ndaj Kinës: ta qartësoj se është e përgatitur të jetojë me një Kinë që kërkon të përmbushë ambiciet e saj ekonomike, politike dhe kulture, por që do t’i përgjigjet në mënyrë efektive çdo veprimi ushtarak kinez kundër fqinjëve të saj.

Është e vërtetë që të veproje me vendosmëri në 2008 ose 2014 do të kishte nënkuptuar rrezikun e konfliktit. Por Uashingtoni po rrezikon konfliktin tani; ambiciet e Rusisë kanë krijuar një situatë në thelb të rrezikshme. Është më mirë që Shtetet e Bashkuara të rrezikojnë konfrontimin me fuqitë ndërluftuese kur ato janë në fazat e hershme të ambicies dhe zgjerimit, jo pasi të kenë konsoliduar përfitime të konsiderueshme. Rusia mund të zotërojë një arsenal të frikshëm bërthamor, por rreziku i përdorimit të tij nga Moska nuk është më i lartë tani sesa do të kishte qenë në 2008 ose 2014, nëse Perëndimi do të kishte ndërhyrë atëherë. Dhe ka qenë gjithmonë jashtëzakonisht i vogël: Putini nuk do të arrinte kurrë objektivat e tij duke shkatërruar veten dhe vendin e tij, së bashku me pjesën më të madhe të botës. Nëse Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre – me fuqinë e tyre të kombinuar ekonomike, politike dhe ushtarake – do t’i kishin rezistuar kolektivisht ekspansionizmit rus që në fillim, Putini do ta kishte gjetur veten vazhdimisht të paaftë për të pushtuar vendet fqinje.

Fatkeqësisht, është shumë e vështirë për demokracitë të ndërmarrin veprime për të parandaluar një krizë të ardhshme. Rreziqet e veprimit tani janë gjithmonë të qarta dhe shpesh të ekzagjeruara, ndërsa kërcënimet e largëta janë pikërisht: kaq të largëta dhe kaq të vështira për t’u llogaritur. Gjithmonë duket më mirë të shpresosh për më të mirën sesa të përpiqesh të parandalosh më të keqen. Kjo enigmë e zakonshme bëhet edhe më dobësuese kur amerikanët dhe udhëheqësit e tyre mbeten të pavetëdijshëm për faktin se ata janë pjesë e një lufte të pambarim për fuqi, pavarësisht nëse duan apo jo.

Por amerikanët nuk duhet të ankohen për rolin që luajnë në botë. Arsyeja që Shtetet e Bashkuara e kanë gjetur shpesh veten të ngatërruar në Evropë, në fund të fundit, është sepse ajo që ofron është vërtet tërheqëse për pjesën më të madhe të botës – dhe sigurisht më e mirë kur krahasohet me çdo alternativë realiste. Nëse amerikanët mësojnë diçka nga brutalizimi i Ukrainës nga Rusia, duhet të jetë se ka vërtet gjëra më të këqija se hegjemonia e SHBA-së.